Pojęcie funkcjonariusza publicznego.
Zarówno Konstytucja, jak i ustawa o dostępie do informacji publicznej mówi o „osobach pełniących funkcje publiczne”. Ustawa posługuje się również terminem „funkcjonariusz publiczny”, w rozumieniu art. 115 § 13 Kodeksu karnego. Stosownie do tego przepisu funkcjonariuszem publicznym jest:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) poseł, senator, radny,
3) poseł do Parlamentu Europejskiego,
4) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie odrębnych przepisów ustawowych,
5) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
6) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
7) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
8) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
9) osoba pełniąca czynną funkcję wojskową.
Podmioty zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej, obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności:
1) organy władzy publicznej,
2) organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
3) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
4) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
5) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. Ponadto, do udostępnienia informacji publicznej obowiązane są organizacje związkowe i organizacje pracodawców reprezentatywne, w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.), oraz partie polityczne.
Informacje publiczne.
Informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne, w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa (patrz: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 marca 2003 r., sygn. akt II SA 4059/02). Zgodnie z treścią art. 6 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej, informacjami publicznymi są w szczególności informacje o:
1. polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:
– zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
– projektowaniu aktów normatywnych,
– programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań;
2. organach władzy publicznej i innych podmiotach wykonujących zadania publiczne, w tym o:
– statusie prawnym lub formie prawnej,
– organizacji,
– przedmiocie działalności i kompetencjach,
– organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,
– strukturze własnościowej podmiotów wykonujących zadania publiczne
– majątku, którym dysponują;
3. zasadach funkcjonowania organów władzy publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania publiczne, w tym o:
– trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,
– trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
– sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,
– sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,
– stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,
– prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
– naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w odrębnych przepisach,
– konkursie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, w zakresie określonym w odrębnych przepisach;
4. danych publicznych, w tym:
– treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających (ustawa o dostępie do informacji publicznej definiuje dokument urzędowy jako treść oświadczenia woli lub wiedzy utrwaloną i podpisaną w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego, w ramach jego kompetencji, skierowaną do innego podmiotu lub złożoną do akt sprawy),
– stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych,
– treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,
– informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych;
5. majątku publicznym, w tym o:
– majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
– innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
– majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także Narodowego Funduszu Zdrowia,
– majątku publicznym podmiotów reprezentujących osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz o majątku osób prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą, o pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
– dochodach i stratach spółek handlowych, w których Skarb Państwa, państwowe osoby prawne, jednostki samorządu terytorialnego, gospodarczego lub zawodowego mają pozycję dominującą oraz o dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
– długu publicznym,
– pomocy publicznej,
– ciężarach publicznych.
Warto podkreślić, iż wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej może być objęte jedynie pytanie o określone fakty, o stan określonych zjawisk na dzień udzielenia odpowiedzi. Nie są wnioskami o udostępnienie informacji publicznej wnioski w sprawie indywidualnej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 września 2002r., sygn. Akt: II SAB 180/02).
Ograniczenie dostępu do informacji publicznej.
Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych oraz w przepisach o ochronie innych tajemnic chronionych na podstawie przepisów ustawowych. W rozumieniu ustawy o ochronie informacji niejawnych, tajemnicą państwową jest informacja niejawna określona w załączonym do tej ustawy wykazie rodzajów informacji niejawnych, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa.
Pod pojęciem tajemnicy służbowej należy natomiast rozumieć informacje niejawne, nie będące tajemnicą państwową, uzyskane w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, których nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na ochronę ważnego interesu gospodarczego państwa w zakresie i w czasie, w jakim udostępnienie informacji:
1) osłabiłoby zdolność negocjacyjną Skarbu Państwa w procesie gospodarowania jego mieniem albo zdolność negocjacyjną Rzeczypospolitej Polskiej w procesie zawierania umowy międzynarodowej lub podejmowania decyzji przez Radę Europejską lub Radę Unii Europejskiej;
2) utrudniłoby w sposób istotny ochronę interesów majątkowych Rzeczypospolitej Polskiej lub Skarbu Państwa w postępowaniu przed sądem, trybunałem lub innym organem orzekającym.
Prawo do informacji publicznej podlega również ograniczeniom ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. Nie można jednak ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne – w zakresie tych zadań lub funkcji. Ograniczenia dostępu do informacji w wyżej wymienionych sprawach nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.
