Strona, której doręczono decyzję w jakiejkolwiek sprawie administracyjnej czy też podatkowej i nie jest zadowolona z wydanej decyzji się z jej treścią przysługuje prawo odwołania się od niej. Dzięki temu nasza sprawa może zostać rozpatrzona zostanie ponownie. Organ odwoławczy może uchylić decyzję w części lub w całości, o ile odwołanie wpłynie przed upływem terminu do wniesienia odwołania.
Prawo do wniesienia odwołania wynika z kodeksowej zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 kodeksu postępowania administracyjnego). Jego wniesienie powoduje wszczęcie procedury ponownego rozpatrzenia tej samej sprawy przez organ wyższego stopnia (organ odwoławczy).
Wszystkie najważniejsze informacje dla osoby, która otrzymała decyzję opisane są w uzasadnieniu, a także pouczeniu. Szczególnie ta druga część jest ważna, gdyż możemy dowiedzieć się np. jakich terminów musimy dotrzymać, żeby nasze ewentualne odwołanie było rozpatrzone przez organ wyższej instancji.
Do kogo składa się odwołanie?
Odwołanie od decyzji składa się z reguły do organu administracji publicznej wyższego stopnia. Wyjątkowo, jeżeli decyzję w pierwszej instancji wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze, a w postępowaniu podatkowym także dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej sprawę rozpatrzy ponownie organ, który wydał decyzję.
W postępowaniu administracyjnym w takim przypadku mówić będziemy nie o odwołaniu, a o wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Stosowane są tu jednak odpowiednio przepisy dotyczące odwołań. Co istotne obowiązuje tu zasada skargowości, to znaczy, że nie ma możliwości, żeby postępowanie odwoławcze zostało wszczęte z urzędu przez organ administracji publicznej.
Kiedy i jak złożyć odwołanie od decyzji urzędu?
Jedynym wymogiem dla złożenia odwołania jest nasze niezadowolenie z decyzji (art. 128 kodeksu postępowania administracyjnego). Nawet jeśli jest ona zgodna z naszym żądaniem przysługuje nam prawo do rozpatrzenia przez organ odwoławczy. Wystarczy, że w piśmie, które skierujemy do organu wyrazimy niezadowolenie z decyzji administracyjnej w pierwszej instancji. Odwołanie od decyzji administracyjnej nie musi być ono w żaden sposób zatytułowane.
Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia, choć wskazane wydaje się być umieszczenie argumentów, które przemawiają na naszą korzyść, aby organ odwoławczy miał pełniejszy obraz sytuacji.
W postępowaniu podatkowym wymagania wobec odwołania są większe. Konieczne – w myśl. art. 222 ordynacji podatkowej) będzie wystosowanie zarzutów przeciw decyzji, określenie istoty i zakresu naszego żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazanie dowodów uzasadniających to żądanie. Pismo odwoławcze powinno spełniać ogólne wymogi podania, a zatem powinno tam się znaleźć nazwa nadawcy, adres, podpis strony, a w przypadku pisma składanego drogą elektroniczną uwierzytelnione za pomocą odpowiedniego mechanizmu.
Na sporządzenie odwołania mamy 14 dni od dnia, w którym otrzymaliśmy decyzję, a w przypadku, gdy została ogłoszona ustnie przez organ pierwszej instancji – termin liczony jest od dnia jej ogłoszenia (art. 129 § 2 kpa i art. 223 § 1 o.p.).
Warto zwrócić jednak uwagę, że przepisy szczególne kodeksu postępowania administracyjnego a mogą terminy te wydłużyć lub skrócić – stosowna informacja musi się znaleźć w pouczeniu, które dołączone jest do decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji.
Czy odwołanie od decyzji urzędnika wstrzymuje ją?
Odwołanie należy wnieść do organu, który wydał decyzję. W ciągu 7 dni od dnia, w którym otrzymaliśmy decyzję (14 w przypadku postępowania podatkowego), powinien on przekazać nasze pismo wraz z aktami sprawy do organu odwoławczego. Wniesienie przez nas w terminie odwołania do organu, który wydał decyzję, wstrzymuje wykonanie decyzji (art. 135 kpa i art. 239a o.p.).
W sytuacji jednak, gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności lub ustawa tak nakazuje decyzja może zostać wykonana natychmiast. Podobnie, gdy jej treść jest zgodna z żądaniem wszystkich stron. W przypadku postępowania podatkowego wstrzymanie wykonania dotyczy decyzji nakładającej na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, chyba, że nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności.
Przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy, strona, która wniosła odwołanie może je wycofać (art. 137 kpa i art. 232 o.p.) . Organ odwoławczy może jednak nie uwzględnić takiego cofnięcia, jeśli doprowadziłoby do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.
Samokontrola organu pierwszej instancji
Organ pierwszej instancji na skutek podjętego przez nas działania zmienić swoją decyzję w całości albo w części, na podstawie tzw. samokontroli (art. 132 kpa i 226 o.p.). Warunkiem jest wniesione odwołania przez wszystkie strony – wtedy organ może uchylić lub zmienić decyzję. W sytuacji, gdy odwołanie nie zostało wniesione przez wszystkie strony, mogą one wyrazić później zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji dokonaną w ramach samokontroli.
Co istotne, jeżeli w jej ramach zostanie wydana nowa decyzja stronom ponownie będzie przysługiwać odwołanie. Ścieżka pozwalająca na kolejne odwołanie jest analogiczna.
Co może zrobić organ odwoławczy?
W wyniku wniesionego przez nad odwołania organ odwoławczy może wydać następujące decyzje, a ich katalog jest zamknięty. Organ odwoławczy nie może więc podjąć innej decyzji niż:
- utrzymać w mocy zaskarżoną przez nas decyzję – gdy nasze odwołanie nie zasługuje w ocenie organu odwoławczego na uwzględnienie,
- uchylić zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzec co do istoty sprawy,
- uchylić zaskarżoną decyzję w całości i umorzyć postępowanie pierwszej instancji gdy np. nie istniały podstawy prawne do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy,
- uchylić decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy jej rozstrzygnięcie wymaga ponownego postępowania wyjaśniającego w całości lub znacznej części,
- umorzyć postępowanie odwoławcze – w sytuacji, gdy np. ten, kto złożył odwołanie nie ma w danej sprawie interesu prawnego.
Skarga do sądu administracyjnego
Co istotne organ odwoławczy nie może w myśl art. 139 kpa i 234 o.p. wydać decyzji na niekorzyść osoby odwołującej się, chyba, że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny.
Gdy jesteśmy niedozwoleni z decyzji po wyczerpaniu drogi odwoławczej mamy prawo do złożenia skargi do sądu administracyjnego. Skargę dotyczącą odwołania się od decyzji administracyjnej do sądu administracyjnego można wnieść w terminie 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie.
Jeśli przepis prawa wymaga, abyś przed wniesieniem skargi zażądał od organu usunięcia naruszenia prawa, skargę można wnieść w terminie 30 dni, liczonych od dnia doręczenia odpowiedzi organu, albo w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania do usunięcia naruszenia, jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie
Podobnie jak w przypadku odwołania się od decyzji administracyjnej skargi nie należy adresować bezpośrednio do sądu administracyjnego. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność zostanie rozpatrzona przez sąd. Organ do którego trafiła nasza skarga może do dnia rozpoczęcia rozprawy uwzględnić ją i tym samym zapobiec przeprowadzeniu postępowania przez sąd administracyjny i tym samym skrócić całe postępowanie.