Lokal socjalny, lokal zamienny, pomieszczenie tymczasowe
Tytuł wykonawczy nakazujący opróżnienie lokalu lub pomieszczenia, może jednocześnie przyznawać dłużnikowi prawo do lokalu socjalnego lub zamiennego albo do pomieszczenia tymczasowego. Chociaż ustawa o ochronie praw lokatorów wyraźnie określa warunki, jakie muszą one spełniać, w praktyce pojęcia te są bardzo często mylone:
1. lokal socjalny– lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 m2, a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2, przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie;
2. lokal zamienny– lokal znajdujący się w tej samej miejscowości, w której jest położony lokal dotychczasowy, wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był wyposażony lokal używany dotychczas, o powierzchni pokoi takiej jak w lokalu dotychczas używanym; warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli na członka gospodarstwa domowego przypada 10 m2 powierzchni łącznej pokoi, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego – 20 m2 tej powierzchni;
3. pomieszczenie tymczasowe– pomieszczenie nadające się do zamieszkania, posiadające dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem, oświetlenie naturalne i elektryczne, możliwość ogrzewania, niezawilgocone przegrody budowlane oraz zapewniające możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków, zapewniające co najmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę i w miarę możności znajdujące się w tej samej lub pobliskiej miejscowości, w której dotychczas zamieszkiwały osoby przekwaterowywane.
W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Jeżeli z tytułu wykonawczego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik usunie dłużnika do innego pomieszczenia, do którego dłużnikowi przysługuje tytuł prawny i w którym może zamieszkać. Jeżeli dłużnikowi nie przysługuje taki tytuł prawny, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu, gdy gmina właściwa ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu, na wniosek komornika, wskaże dłużnikowi tymczasowe pomieszczenie, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy. Po upływie tego terminu komornik usunie dłużnika do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe wskazanej przez gminę. Co prawda komornik jest zobowiązany do powiadomienia gminy o potrzebie zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego, jednak rozwiązanie to było szeroko krytykowane, m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który podnosił, że znacznie wzrośnie odsetek osób bezdomnych na skutek zalegania z opłatami czynszowymi.
Eksmisja na bruk
W przypadku dłużników, którym nie wskazano lokalu, do którego mogliby się przekwaterować, przepisy przewidują szczególną ochronę. Mianowicie wyroków sądu nakazujących opróżnienie lokalu nie wykonuje się w okresie od 1 listopada do 31 marca roku następnego włącznie. Okresu ochronnego nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego. Osoby usunięte z lokalu z któregoś z powyższych powodów, trafią do noclegowni lub schroniska.
O tym, czy jest to rozwiązanie trafne, będzie można mówić dopiero w najbliższym czasie, ponieważ komornicy nadal czekają na stosowne rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości do nowych przepisów.
