Kim jest pracownik organu administracji publicznej?
Pojęcie to posiada szeroki zakres znaczeniowy. W świetle art. 5 § 2 pkt 3 k.p.a. pracownikami organu administracji publicznej są osoby zatrudnione w urzędach ministrów, urzędach centralnych organów administracji rządowej, urzędach wojewódzkich, urzędach terenowych organów administracji rządowej zespolonej i niezespolonej, urzędach organów jednostek samorządu terytorialnego, organach i podmiotach wymienionych w art. 1 pkt 2 k.p.a.
Pojęcie wyłączenia pracownika organu
Art. 24 § 1 k.p.a. stanowi, iż pracownik „podlega wyłączeniu”. Wskazuje to na obligatoryjny charakter wyłączenia pracownika przy zaistnieniu wymaganych do tego przesłanek. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu z udziału w sprawie „już zawisłej przed organem administracji publicznej, niezależnie od rodzaju i charakteru sprawy (…), w każdym stadium tej sprawy oraz w każdej instancji trybu zwykłego lub trybów nadzwyczajnych” (J. Borkowski (w:) Komentarz, 1996, s. 127). Ponadto pracownik, który został wyłączony może wziąć udział w postępowaniu toczącym się w innej sprawie, choćby była ona tego samego rodzaju. Pracownik podlega wyłączeniu „od udziału w postępowaniu”. Za udział w postępowaniu w sprawie uważa się podejmowanie przez pracownika czynności procesowych koniecznych do załatwienia sprawy w formie decyzji, a jeżeli pracownik jest upoważniony do wydawania decyzji w imieniu organu administracji publicznej lub pełni funkcje organu, również załatwienie sprawy w formie decyzji.
Przyczyny wyłączenia pracownika
Można wyróżnić dwie podstawowe grupy przesłanek zastosowania wyłączenia pracownika organu:
• Bliskość pracownika wobec strony postępowania
• Osobiste zaangażowanie w sprawie
Pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu ze względu na bliskość wobec strony na mocy art. 24 § 1 k.p.a., wtedy gdy:
1) jest stroną w stosunku prawnym tego rodzaju, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,
2) jest to sprawa jego małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia
3) sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli,
4) pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo gdy przedstawicielem jest osoba związana z nim węzłem pokrewieństwa, powinowactwa, stosunkiem przysposobienia, opieki i kurateli
5) jedną ze stron jest osoba będąca w stosunku nadrzędności służbowej wobec niego
Ze względu na bliskość wobec sprawy pracownik podlega wyłączeniu od udziału w sprawie, jeżeli:
1) jest w niej stroną,
2) był w sprawie świadkiem lub biegłym,
3) brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,
4) z powodu danej sprawy wszczęto przeciwko pracownikowi postępowanie dyscyplinarne, postępowanie karne lub dochodzenie służbowe
Na mocy art. 24 § 3 k.p.a., jeżeli zostaną uprawdopodobnione inne okoliczności, których wystąpienie może powodować wątpliwości co do bezstronności, bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu.
Tryb wyłączenia
Wyłączenie pracownika na podstawie art. 24 § 1 k.p.a. następuje z mocy prawa. O wyłączeniu orzeka się w formie postanowienia, które nie może zostać ograniczone jedynie do wskazania pracownika wyłączonego, ale powinno również wyznaczać pracownika, który ma go zastąpić. O wyłączeniu pracownika na podstawie art. 24 § 3 jego bezpośredni przełożony orzeka w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie. Ma to na celu umożliwienie podniesienia zarzutu niewyłączenia pracownika w postępowaniu odwoławczym od decyzji, a nie w zażaleniu. Postanowienie o wyłączeniu lub o odmowie wyłączenia pracownika wydaje się na wniosek pracownika, strony lub z urzędu. Jeżeli wskutek wyłączenia pracowników organ stał się niezdolny do załatwienia sprawy, na mocy art. 26 § 3 k.p.a. właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia lub wyznaczony przez niego organ.
Pracownik wyłączony z udziału w postępowaniu, niezależnie od podstawy wyłączenia, powinien zaniechać prowadzenia czynności procesowych w sprawie, z wyjątkiem czynności niecierpiących zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes strony.
