Obowiązek stawiennictwa i zwrot należności świadków w postępowaniu cywilnym

Obowiązek stawiennictwa i zwrot należności świadków w postępowaniu cywilnym

Skutki niestawiennictwa

Uchylenie się od stawienia się w sądzie celem złożenia zeznań powoduje, że sąd może zastosować dosyć surowe sankcje. Po pierwszym nieusprawiedliwionym niestawiennictwie sąd skazuje świadka na grzywnę, przy czym co istotne orzeczenie takiej grzywny jest obligatoryjne. W razie ponownego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa sąd poza ponownym skazaniem na grzywnę może zarządzić także przymusowe sprowadzenie świadka. W każdym z tych przypadków grzywna może wynieść nawet do pięciu tysięcy złotych i podlega ściągnięciu w trybie egzekucji (art. 163 § 1 k.p.c.). Oczywiście w celu zastosowania sankcji niezbędne jest uprzednie prawidłowe wezwanie świadka.

Na usprawiedliwienie swojego niestawiennictwa w celu zwolnienia z obowiązku zapłaty grzywny świadek ma tydzień od doręczenia postanowienia wymierzającego grzywnę. Świadek może usprawiedliwić się także na pierwszym posiedzeniu, na które został ponownie wezwany (pamiętać jednak trzeba, że w pewnych okolicznościach – np. umorzenie postępowania – nie będzie on wezwany po raz kolejny). Wspomniany tygodniowy termin może być w szczególnych przypadkach przywrócony (m.in. jeżeli niezachowanie terminu było niezawinione i nieobecność została usprawiedliwiona w terminie tygodnia od dnia, w którym ustała przyczyna uniemożliwiająca zachowanie terminu). Usprawiedliwienie nieobecności musi być poparte odpowiednimi dowodami. Przyczyny usprawiedliwiające mogą być różne (np. choroba), jednak muszą w sposób obiektywny uniemożliwiać stawienie się w sądzie i to sąd oceni, czy są wystarczające do uzasadnienia niestawiennictwa świadka. Jeżeli sąd nie uwzględni usprawiedliwienia, świadkowi przysługuje zażalenie.

W przypadku nieobecności spowodowanej chorobą świadek zgodnie z ustawą z dnia 15 czerwca 2007 roku o lekarzu sądowym (Dz.U. 2007 Nr 123, poz. 849 ze zm.; dalej: u.l.s.) powinien przedstawić zaświadczenie od lekarza sądowego (art. 1 ust. 2 u.l.s.). Właściwym lekarzem jest lekarz działający w okręgu sądu okręgowego, w którym przebywa świadek (art. 12 ust. 2 u.l.s.). Zaświadczenie wydawane jest po osobistym przeprowadzeniu badania. W przypadku pobytu w szpitalu lekarz sądowy może wystawić zaświadczenie bez przeprowadzenia takiego badania (tylko na podstawie dokumentacji). Wykazy uprawnionych lekarzy sądowych dostępne są na stronach właściwych sądów okręgowych. Nie jest wykluczone, że w szczególnych wypadkach sąd uzna za wystarczające zaświadczenie od innego lekarza (jeżeli świadek wykaże, że w danych okolicznościach nie było możliwe uzyskanie zaświadczenia od lekarza sądowego).

Świadek, który swoim nieusprawiedliwionym niestawiennictwem przyczynił się w sposób zawiniony do powstania pewnych kosztów postępowania, może zostać po wysłuchaniu obciążony przez sąd obowiązkiem zwrotu spowodowanych przez niego kosztów (art. 110 k.p.c.). Jeżeli świadek nie stawi się również w celu wysłuchania i nie usprawiedliwi swojej nieobecności, może zostać obciążony zwrotem kosztów nawet bez wysłuchania.

Zwrot należności

Ze względu na to, że ustawodawca tak surowo egzekwuje obowiązek stawiennictwa, została również przewidziana możliwość zrekompensowania poniesionych przez świadka kosztów. Możliwość taka wynika z art. 85 – 93 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2010 Nr 90, poz. 594 ze zm.; dalej: u.k.s.). Wspomniane przepisy dają świadkowi prawo do żądania zwrotu koniecznych wydatków związanych ze stawiennictwem oraz do zwrotu utraconego wynagrodzenia lub dochodu za dany dzień.

Zwrot utraconych zarobków jest jednak limitowany. Jeżeli świadek pozostaje w stosunku pracy, to zgodnie z ustawą utracony dzienny zarobek oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu należnego pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Jest to zatem w istocie odesłanie do przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Świadek powinien przedstawić sądowi zaświadczenie z zakładu pracy o wysokości utraconego zarobku w dniu rozprawy.

Nie ma natomiast jednoznacznie określonych zasad obliczania utraconego dochodu w odniesieniu do osób niepozostających w stosunku pracy (np. prowadzących działalność gospodarczą). Osoba taka powinna więc samodzielnie przyjąć odpowiednią dla siebie metodę obliczenia i udokumentować przyjęte założenia.

Zarówno w przypadku stosunku pracy jak i innych źródeł dochodu kwota utraconego zarobku lub dochodu podlega zwrotowi maksymalnie w wysokości 4,6 % kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. W roku 2011 kwota ta wynosi 1766,46 zł (a zatem kwota zwrotu wynosi maksymalnie 81,26 zł).

Niezależnie od powyższego zwrotowi podlegają także koszty podróży i noclegu (ewentualnie inne, jeżeli były konieczne). Należy pamiętać, że zgodnie z art. 86 u.k.s. sąd przyzna zwrot kosztów podróży i kosztów noclegu także osobie towarzyszącej świadkowi, jeżeli świadek ze względu na stan zdrowia nie mógł przybyć do sądu bez opieki osoby mu towarzyszącej. Osobie towarzyszącej nie zwraca się utraconych zarobków lub dochodów. Osoba taka musi złożyć swój wniosek o zwrot niezależnie od złożenia wniosku przez samego świadka.

Zwrot wydatków następuje na wniosek świadka, który musi być złożony albo ustnie do protokołu albo pisemnie niezwłocznie, nie później niż w ciągu trzech dni po rozprawie (termin prekluzyjny). Niezastosowanie się do tego terminu powoduje definitywną utratę prawa do zwrotu wydatków, chyba że świadek nie został prawidłowo pouczony o skutkach niezachowania terminu.

Należności przyznaje i ustala referendarz sądowy. Są one wypłacane niezwłocznie, a jeżeli nie jest to możliwe wypłata następuje w drodze przelewu bankowego lub przekazu pocztowego. Roszczenie o wypłatę należności przedawnia się z upływem lat trzech. Na postanowienie odmawiające przyznania należności związanych ze stawiennictwem na wezwanie sądu przysługuje zażalenie.

Polecane

Najnowsze