Istota uchybienia terminowi
Instytucję uchybienia i przywrócenia terminu reguluje rozdział 6 ustawy o Prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi. Uchybienie terminowi ma miejsce jedynie, gdy strona nie dokona określonej czynności w zakreślonym dla niej terminie ustawowym lub sądowym. Głównym skutkiem dokonania czynności po terminie jest jej bezskuteczność. Jednocześnie wiąże się to również z reakcją sądu, który przykładowo przy wniesieniu skargi bez zachowania wymaganego terminu, odrzuci ją. Przywrócić można jedynie terminy prawa procesowego, niedopuszczalne jest przywrócenie terminu prawa materialnego, czy terminu instrukcyjnego.
Przesłanki przywrócenia terminu
Zastosowanie instytucji przywrócenia terminu uzależnione jest od spełnienia koniecznych przesłanek pozytywnych:
1) Brak winy strony w uchybieniu terminowi
Przesłanka braku winy uzależniona jest od miernika należytej staranności, jakiej można wymagać od strony, która w sposób odpowiedni dba o swoje interesy. Jak czytamy w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12.09.2013 roku (II FZ 717/13): „Brak winy w uchybieniu terminu powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o własne interesy. Przywrócenie terminu ma charakter wyjątkowy i nie jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa.” Rozpatrywane w tym kontekście pojęcie „winy” zawiera również winę osób trzecich, które strona upoważniła do dokonania określonej czynności. Zaistnienie braku winy musi zostać przez stronę uprawdopodobnione.
2) Wystąpienie przeszkody, której strona nie mogła usunąć
Przywrócenie terminu może mieć miejsce wtedy, gdy uchybienie terminu nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku.
3) Złożenie wniosku o przywrócenie terminu przez stronę wraz z dokonaniem czynności, której strona nie dokonała w terminie.
Wniosek o przywrócenie terminu może złożyć również przedstawiciel ustawowy strony, jej pełnomocnik lub kurator ustanowiony do reprezentowania strony w postępowaniu. Na mocy postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 listopada 2005 r. (II OZ 1107/05): „Wniosek o przywrócenie uchybionego terminu jest aktualny wtedy, gdy strona nie neguje uchybienia terminowi i wskazuje przyczyny usprawiedliwiające to uchybienie.”
Negatywne przesłanki przywrócenia terminu
1) Ustalenie, że strona nie dokonała czynności w terminie w wyniku niedbalstwa.
Jak czytamy w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 listopada 2013 r. (II FZ 988/13): „Przywrócenie terminu ma charakter wyjątkowy i nie jest możliwe, jeżeli strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. Wniosek o przywrócenie terminu będzie skuteczny, gdy uchybienie terminu nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku.”
2) Ustalenie, że uchybienie nie powoduje dla strony ujemnych skutków w zakresie postępowania sądowego.
Przykładowo udzielenie przez organ odpowiedzi na skargę po terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia (art. 54 § 2 p.p.s.a.) nie powoduje ujemnych skutków dla strony.
Sąd rozpatruje wniosek o przywrócenie terminu w szczególności w kontekście zaistnienia braku winy strony. Ocena ta dokonywana być musi na podstawie całokształtu okoliczności sprawy. W związku z tym przy ocenie winy strony lub jej braku w uchybieniu terminowi do dokonania czynności procesowej należy brać pod rozwagę nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, lecz także okoliczności świadczące o podjęciu lub niepodjęciu przez stronę działań mających na celu dotrzymanie terminu (postanowienie NSA z dnia 27 marca 2012 r., II OZ 221/12).
Postanowienie o przywróceniu terminu albo odmowie jego przywrócenia może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na mocy art. 87 ustawy, pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu siedmiu dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania są przedmiotem skargi. Równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności, której nie dokonała w terminie. Po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w przypadkach wyjątkowych.
