Pojęcie
W kodeksie cywilnym nie znajdziemy definicji legalnej pojęcia spadku. Odnosi się do niego art. 922. Zgodnie z jego § 1: „Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.” W §2 znajdziemy definicję negatywną, która wskazuje, co nie wchodzi w skład spadku. Można więc określić, że na spadek składają się prawa i obowiązki o charakterze majątkowym i cywilnoprawnym, które nie są związane w sposób ścisły z osobą spadkodawcy oraz takie, które nie przechodzą na ściśle określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Rozbijmy przytoczoną definicję rozbić na czynniki składowe.
Cywilnoprawny charakter praw i obowiązków
Takie prawa i obowiązki będą na pewno znajdować się w kodeksie cywilny, bierze się bowiem pod uwagę kryterium formalnoprawne. Odnosząc się do niego takie prawa i obowiązki można także wywodzić z innych ustaw, które odnoszą się do prawa cywilnego. Jednak należy także sięgnąć do innego kryterium, z którego wynikać będzie, że prawa i obowiązki ze spadku mają cechować się właściwościami charakterystycznymi dla stosunku cywilnoprawnego, dla którego charakterystyczna jest równorzędność podmiotów, będą to np. stosunki między pracodawcą i pracownikiem, gdzie pracownik nie jest podporządkowany pracodawcy.
Wymogu charakteru cywilnoprawnego nie będą spełniać prawa i obowiązki związane z innymi gałęziami prawa, a więc dotyczące stosunków prawno administracyjnych czy związanych z prawem finansowym czy z prawem karnym.
Prawa i obowiązki majątkowe
Zgodnie z przytoczoną definicją prawa i obowiązki muszą mieć charakter majątkowy. Mają one związek ze sferą ekonomiczną. Wyłącza się więc tutaj przede wszystkim dobra osobiste (np. prawo do ochrony czci) oraz prawa rodzinne (choć tylko niektóre, ponieważ część z nich pozostaje w związku z ekonomią).
Związanie z osobą spadkodawcy
Definicja negatywna wskazuje, że takie prawa i obowiązki nie wchodzą w skład spadku. Przykładem może być pewna kategoria umów (np. umowa o dzieło kiedy jej wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie). Taki związek może wnikać z samej istoty prawa (np. prawo do renty z tytułu uszkodzenia ciała); może on wynikać wprost z przepisów (np. użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią). Rozwiązania prawne wskazują na szereg takich rozwiązań, a przykłady można by mnożyć.
Prawa i obowiązki przechodzące na określone osoby, niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami
Ta kategoria, wskazana także w definicji negatywnej (a więc nie wchodzą one w skład spadku), może budzić najwięcej wątpliwości. Chodzić będzie tutaj o róże sytuacje. Przykładem jest umowa najmu, gdyż w stosunek najmu wstępują po śmierci najemcy ściśle określone podmioty, jeżeli w chwili śmierci zamieszkiwały stale ze spadkodawcą. Będziemy tu także brać pod uwagę rozwiązania określone w ustawie- Prawo bankowe. Posiadacz rachunku może wskazać w umowie osoby, na których rzecz ma nastąpić wypłata sumy pieniężnej z rachunku. Podobnie członek spółdzielni w oświadczeniu luv deklaracji może wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest – w wypadku jego śmierci – wypłacić udziały.
Prawa wchodzące w skład spadku
Jakie więc prawa mogą wchodzić w skład spadku? Będą to np. prawa rzeczowe (np. własność nieruchomości i ruchomości), prawa wynikające z różnych umów, roszczenie o naprawienie szkody (np. spowodowanej uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia poza roszczeniami wynikającymi z art. 444§ 1 zd.2 i §2).