Ugoda w świetle przepisów k.c.

Ugoda w świetle przepisów k.c.

Uwagi ogólne

Zgodnie z przepisem art. 917 k.c., przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Z przepisu tego wynika, iż ugoda może zostać zawarta w szczególności w celu:

– uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z istniejącego stosunku prawnego;

– zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z istniejącego stosunku prawnego;

– uchylenia sporu już istniejącego lub mogącego powstać.

W doktrynie wskazuje się, że ugoda zalicza się do kategorii tak zwanych umów ustalających, które zmierzają do nadania określonemu stosunkowi prawnemu cechy pewności i bezstronności (tak przykładowo M. Pyziak-Szafnicka).

Cechy ugody

Na mocy ugody strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Wzajemność ustępstw oznacza, że ustępstwa takie czynią obie strony. Oczywiście dopuszczalne jest zawarcie porozumienia, na mocy którego ustępstwo uczyni jedna tylko strona, ale porozumienie takie nie będzie kwalifikowane jako ugoda. Ustępstwa nie muszą być obiektywnie równe. Ugoda zmierza do polubownego rozstrzygnięcia konfliktów powstałych na tle realizacji zobowiązań wynikających z łączącego strony stosunku prawnego. Ustępstwa winny być zatem takie, by strony uważały je za dogodne dla siebie, i by były w ich rozumieniu sprawiedliwe.

Skutki ugody

Wskutek zawarcia ugody nie dochodzi do powstania nowego stosunku zobowiązaniowego. Zawarcie ugody skutkuje sprecyzowaniem lub zmianą stosunku, który w chwili jej zawarcia już istnieje. W wyroku z dnia 15 października 1999 roku Sąd Najwyższy sformułował tezę, w myśl której dla kwalifikacji ugody jako zarazem umowy nowacyjnej niezbędne jest istnienie jednoznacznych ustaleń, iż w ramach wzajemnych ustępstw w zakresie istniejącego między stronami stosunku prawnego, dłużnik zobowiązał się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie, albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej (III CKN 373/98). Innym, szczególnie istotnym skutkiem ugody jest to, że przerywa ona bieg terminu przedawnienia objętych nią roszczeń.

Ugoda materialnoprawna a ugoda sądowa

Ugoda sądowa prowadzi co zakończenia zawisłego sporu sądowego bez autorytatywnego rozstrzygania go przez sąd. Konsekwencją ugody sądowej na gruncie procesowym jest co do zasady wydanie postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania. Ugoda sądowa wywołuje jednak skutki także w sferze prawa materialnego, które są podobne do skutków wywoływanych przez zawarcie ugody omawianej w niniejszym artykule. Należy więc uznać, iż ugoda sądowa ma z reguły szersze skutki od ugody materialnoprawnej. Z doktrynie zwraca się uwagę na to, iż ustępstwo w ugodzie sądowej może dotyczyć wyłącznie skutków procesowych, jednakże i w takiej ugodzie zasadą winna być wzajemność ustępstw.

Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu

Przepis art. 918 k.c. reguluje okoliczności, w których dopuszczalne jest uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu. Otóż możliwe jest to jedynie wówczas, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze. Przepis art. 918 k.c. stanowi lex specialis względem przepisu art. 84 k.c. Przepis części ogólnej kodeksu cywilnego o dokonaniu czynności prawnej pod wpływem błędu nie znajdzie więc zastosowania, w myśl reguły lex specialis derogat legi generali. Jeżeli zaś ugoda została zawarta wskutek złożenia oświadczeń obarczonych inną niż błąd wadą oświadczenia woli, należy odwołać się do uregulowań ogólnych.

Bibliografia:

1. Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 450-1088. Tom II, red. prof. dr hab. K. Pietrzykowski, Warszawa 2009.

2. Kodeks cywilny. Komentarz, red. Prof. dr hab. E. Gniewek, C.H. Beck 2010.

Polecane

Najnowsze