Czym jest zgromadzenie?
Na mocy ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach za zgromadzenie uznaje się zgrupowanie co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska. Wyróżnia się więc dwa aspekty pojęcia „zgromadzenia”: aspekt ilościowy, dotyczący wymaganej liczby osób zebranych w jednym miejscu w celu odbycia zgromadzenia, a także aspekt psychologiczny polegający na wspólnym zamiarze wymiany poglądów i opinii. Tak sformułowanej definicji zgromadzenia mieszczą się również prywatne spotkania towarzyskie, na których obecni goście prowadzą dyskusję, jak również wyrażanie poglądów, czy stanowiska przez prelegenta. Uznaje się jednak, iż zastosowanie ewentualnych ograniczeń przez organy administracji publicznej możliwe jest wyłącznie w przypadku zgromadzeń publicznych.
Co to jest zbiegowisko?
Istotnym zagadnieniem jest rozróżnienie pojęcia zgromadzenia i zbiegowiska. Zbiegowisko jest przede wszystkim pojęciem prawa karnego (występuje w Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeń), ale funkcjonuje również w języku potocznym i oznacza dużą liczbę osób zgromadzonych w sposób bezcelowy i bezładny. W doktrynie prawa karnego podkreśla się spontaniczny charakter zbiegowiska, które często jest reakcją na zaistniałe wydarzenia. Zbiegowisko nie jest planowane ani w żaden sposób zorganizowane. Zgromadzenie publiczne nie jest zatem zbiegowiskiem, jeśli odbywa się zgodnie z postanowieniami ustawy – co do zwoływania, przebiegu i zamknięcia zgromadzenia.
Jakie są ograniczenia wolności zgromadzania się?
Wolność zgromadzeń może zostać ograniczona jedynie w drodze ustawy i to ze względu na konkretne wartości enumeratywnie wyliczone w art. 2 ustawy Prawo o zgromadzeniach. Jest to: ochrona bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego, ochrona zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady. Wyróżnić można trzy rodzaje ograniczeń:
• Wprowadzenie przez organ administracyjny pewnych zakazów.
Art. 3 par. 2 PrZgrom przewiduje, iż w zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe, wyroby pirotechniczne lub inne niebezpieczne materiały lub narzędzia. Na mocy art. 8 PrZgrom, organ gminy może w całości zakazać zgromadzenia, jeśli jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie lub przepisom prawa karnego, a także, gdy odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.
• Wprowadzenie dodatkowych obowiązków dla organizatora zgromadzenia.
Osoba będąca organizatorem zgromadzenia jest jednocześnie jego przewodniczącym i ciążą na niej m. in. obowiązek przeprowadzenia zgromadzenia w taki sposób, by uniknąć wyrządzenia szkód. Przewodniczący jest również zobowiązany do posiadania elementów wyróżniających go spośród uczestników zgromadzenia i świadczących o jego kierowniczej funkcji podczas tego wydarzenia (identyfikator).
• Obowiązek zawiadomienia właściwego organu o zamiarze zwołania zgromadzenia.
Organizator ma obowiązek zawiadomić organ gminy o zgromadzeniu nie później niż na 3 dni robocze i nie wcześniej niż na 30 dni przed planowaną datą zgromadzenia. W zawiadomieniu należy szczegółowo opisać planowany przebieg zgromadzenia, jak i środki i działania podjęte przez organizatora w celu sprawnego i pokojowego jego odbycia. Co więcej, jeśli okaże się, że w tym samym miejscu i w tym samym czasie planuje się zorganizować dwa lub więcej zgromadzeń, które „spotkają się” choćby na części wyznaczonych do przejścia tras, a niemożliwe jest zapobiegnięcie zagrożeniu życia, zdrowia ludzkiego lub mienia w znacznych rozmiarach, (które może powstać w wyniku konfrontacji zgromadzeń) organ gminy wzywa organizatora zgromadzenia zgłoszonego później do dokonania zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia uczestników. Regulacja ta ma na celu zniwelowanie potencjalnych zagrożeń porządku publicznego wynikających z organizacji ewentualnych kontrmanifestacji, których uczestnicy dążą do bezpośredniej konfrontacji ze zgromadzeniem.
Jaką funkcję pełni przewodniczący zgromadzenia?
Na mocy art. 10 PrZgrom, każde zgromadzenie publiczne powinno być otwarte, kierowane i zamykane przez przewodniczącego. To do niego należy przeprowadzenie zgromadzenia w sposób legalny i zgodny z przepisami ustawy. Przewodniczący może nakazać opuszczenie zgromadzenia osobie, która utrudnia jego przeprowadzenie, czy postępuje wbrew przepisom prawa. Może w takiej sytuacji skorzystać z pomocy policji i straży miejskiej. Przewodniczący posiada on kompetencję do rozwiązania zgromadzenia, jeśli jego uczestnicy zachowują się w sposób sprzeczny z przepisami ustawy lub ustaw karnych. Ponadto, na mocy art. 12 PrZgrom zgromadzenie może zostać rozwiązane również przez przedstawiciela organu gminy w przypadku biernej postawy przewodniczącego.
Jakie zgromadzenia zostały wyłączone z zakresu regulacji ustawy?
Na mocy art. 4 PrZgrom nie stosuje się przepisów ustawy do:
• zgromadzeń organizowanych przez organy państwa (nie tylko administracji) oraz samorządu terytorialnego
• do zgromadzeń, które odbywają się w ramach działalności Kościoła katolickiego lub innych kościołów i związków wyznaniowych.
