Obowiązki pracodawcy
Komornik, otrzymując wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji, w zależności od jego treści, podejmuje różne czynności, m.in zajmuje wynagrodzenie za pracę dłużnika. Często to wierzyciel wskazuje we wniosku pracodawcę i poleca dokonać zajęcia wynagrodzenia, często jednak informacja o zatrudnieniu dłużnika może być uzyskana poprzez dokonanie zapytania w ZUS (np. w ramach procedury poszukiwania majątku). Otrzymawszy taką informację, komornik dokonuje zajęcia, poprzez wysłanie listu poleconego do pracodawcy. Samo zajęcie następuje, zgodnie z art. 883 par. 1 k.p.c. w chwili doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności (trzeciodłużnikowi) wezwania. W tym momencie zaczyna biec 7 dniowy termin do wypełnienia obowiązków wskazanych w wezwaniu (określonych w art. 881 oraz art. 882 k.p.c. Zajęcie oznacza, iż dłużnik nie może, do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu, odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia, ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. Zgodnie z art. 881 par. 3 k.p.c. pracodawca na wezwanie komornika, nie może wypłacić dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia. Jest on zobowiązany przekazać (z reguły w formie przelewu elektronicznego) egzekwowaną kwotę na konto komornika lub bezpośrednio wierzycielowi, stosownie do okoliczności. Art. 882 k.p.c. wymienia inne obowiązki ciążące na pracodawcy, które jest on zobowiązany wykonać, nawet w przypadku, gdy egzekwowana należności może być skutecznie potrącona z wynagrodzenia dłużnika. Chodzi tutaj o podanie:
– trzymiesięcznego zestawienia periodycznego wynagrodzenia za pracę oraz oddzielnie innych dochodów dłużnika w tym okresie;
– kwot oraz terminów przekazywania zajętego wynagrodzenia (wierzycielowi bądź komornikowi);
– w razie istnienia przeszkód do wypłacenia zajętego wynagrodzenia, detalów dotyczących tych przeszkód.
Kwota potrącana
Praktycznie najwięcej problemów sprawia pracodawcy określenie jaką kwotę może potrącić – terminologia ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm) – z wynagrodzenia pracownika. Część wynagrodzenia poza kwotą wolną od zajęcia pracodawca jest zobowiązany przekazać wierzycielowi (komornikowi). Zasadniczo należy posłużyć się regulacją k.p., znajdującą się w dziale regulującym wynagrodzenie za pracę. Art. 87 k.p. stanowi, iż pracodawca dokonuje potrąceń z wynagrodzenia pracownika, w kolejności ustalonej w par. 1, czyli: na pierwszym miejscu potrącane są sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych; na drugim sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne; w dalszej kolejności pracodawca może potrącić swoje wierzytelności, czyli zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz kary pieniężne. Potrącenie może zostać dokonane w następujących granicach:
– od wynagrodzenia odlicza się składkę na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczkę na podatek dochodowy – powstała kwota stanowi bazę obliczenia wysokości potrącenia;
– przy egzekucji należności alimentacyjnych potrącenie z wynagrodzenia nie może przekraczać 3/5 wynagrodzenia;
– przy egzekucji innych należności oraz zaliczek potrącenie nie może przekraczać 1/2 wynagrodzenia;
– przy zbiegu egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz innych łącznie suma potrącana nie może przekroczyć 3/5 wynagrodzenia.
Kary pieniężne potrąca się na zasadach określonych w art. 108 k.p. niezależnie od powyższych potrąceń.
Wskazane wyżej reguły można określić jako górną granicę potrąceń, tzn. pracodawca nie może potrącić, a komornik nie może żądać dokonania potrącenia przewyższającego te kwoty. Nie są to jednak jedyne granice potrąceń z wynagrodzenia ustalone przez ustawodawcę. Zarówno k.p.c. jak i k.p. odnosi się do kwoty wolnej od potrąceń, jako sumy, która, w określonych okolicznościach, zawsze musi być wypłacona pracownikowi. O kwocie tej stanowi art. 87[1] k.p.: wolną od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę netto przy potrącaniu należności innych niż należności alimentacyjne. Oznacza to, iż pracodawca może w tym przypadku potrącić maksymalnie połowę wynagrodzenia, jednak dłużnik nie może otrzymać „do ręki” mniej niż wynosi wysokość minimalnego wynagrodzenia netto. Podobna reguła dotyczy potrącania zaliczek udzielonych pracownikowi, gdzie kwotą wolną od potrąceń jest 75% minimalnego wynagrodzenia oraz 90% przy potrącaniu kar pieniężnych. Brak dolnej granicy potrąceń przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Związane jest to ich szczególnym charakterem jako należności na utrzymanie najbliższej rodziny.
Poprawne obliczenie kwoty potrąceń jest kluczowym obowiązkiem pracodawcy, ale nie jedynym. W sytuacji, jeżeli stosunek pracy ustał przed dokonaniem zajęcia, należy również odpowiedzieć komornikowi, wskazując na tą okoliczność oraz, jeżeli taki obowiązek istaniał w dokumencie zajęcia, podać rachunek bankowy dłużnika, na który przekazywane było wynagrodzenie, a jeżeli wynagrodzenie wypłacane było „do ręki”, to i tą okoliczność należy wykazać.
Skutki zajęcia
Skutkiem dokonanego zajęcia jest to, że w stosunku do wierzyciela egzekwującego należność, nieważne są rozporządzenia wynagrodzeniem, przekraczające część wolną od zajęcia dokonane po zajęciu, a także przed zajęciem, jeżeli wymagalność wynagrodzenia następuje po zajęciu (art. 885 k.p.c.). Nieważność ma charakter względny, dotyczący jedynie wierzyciela. Pracodawca ma zatem obowiązek nie uwzględnić dokonanych rozporządzeń i nadal dokonywać potrąceń zgodnie z zakresem zajęcia.
W sytuacji gdy stosunek pracy (też zlecenia) ustaje, a z pracownikiem zostaje nawiązany nowy stosunek, to zajęcie wynagrodzenia ulega rozciągnięciu również na ten nowy stosunek. Jeżeli stosunek pracy zostanie rozwiązany, a należność nie została spłacona, to pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu w świadectwie pracy. Jeżeli natomiast jest mu znany nowy pracodawca, to przesyła mu wszelkie dokumenty dotyczące zajęcia, a także zawiadamia komornika. Podobne obowiązki ciążą na pracodawcy, który zatrudnił pracownika posiadającego wzmiankę o egzekucji w świadectwie pracy. Nowy pracodawca kontaktuje się zarówno z komornikiem, jak i z poprzednim pracodawcą, zawiadamiając o zatrudnieniu takiego pracownika.
Przeszkody w egzekucji.
Pracodawca zobowiązany jest na podstawie art. 882 par. 1 pkt 3 k.p.c. wskazać nie tylko sam fakt istnienia przeszkód w egzekucji, ale również ich rodzaj, tzn. podać czy inne osoby roszczą sobie prawa do wynagrodzenia, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie oraz czy do zajętego roszczenia została skierowana egzekucja. Jest to ważny obowiązek, szczególnie dla komornika, gdyż powstanie takiej sytuacji nazywa się zbiegiem egzekucji co do jednego przedmiotu. W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest złożyć kwotę potrąceń do depozytu i oczekiwać na rozstrzygnięcie zbiegu przez komorników, którzy poinformują pracodawcę o tym, który z nich przejmie łączne prowadzenie egzekucji.
Skutki nie wykonania obowiązków przez pracodawcę
Art. 886 k.p.c. stanowi, że niewykonanie obowiązków określonych w zajęciu, a także innych obowiązków ustawowych, powoduje, że komornik wymierza pracodawcy grzywnę. Wymierzenie grzywny jest obligatoryjne, a jej kwota może opiewać nawet na 2.000,00 zł. W praktyce, komornicy dokonują jednak ponagleń pod rygorem grzywny, jako że regulacja kodeksowa jest dość rygorystyczna, zatem stosują art. 1050 k.p.c., a nie ogólne zasady wskazane a art. 762 i art. 768 k.p.c. Oprócz samej grzywny pracodawca jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną wierzycielowi przez niewypełnienie obowiązków wynikających z zajęcia. W wyroku SN z dnia 19 lutego 1982 r. (II CR 8/82) sąd stwierdził, że dłużnik zajętej wierzytelności na podstawie wykonalnego orzeczenia sądowego, który na skutek odmowy przekazania tej wierzytelności stosownie do wezwania komornika umożliwił egzekwowanemu dłużnikowi wyegzekwowanie zajętej wierzytelności z jego rachunku bankowego, obowiązany jest wynagrodzić wierzycielowi powstałą szkodę, jakoże egzekucja stała się bezskuteczna. Odbywa się to wg przepisów o czynach niedozwolonych.
Zajęcie wynagrodzenia za pracę a wysokość egzekwowanych należności
Egzekucja należności poprzez zajęcie wynagrodzenia za pracę jest dużo korzystniejsza finansowo dla pracownika (dłużnika), niż np. samodzielna spłata zadłużenia. Wiąże się to z kosztami egzekucji, które są znacznie mniejsze w pierwszym przypadku. Zajęcie wynagrodzenia powoduje, że od wyegzekwowanej należności pobierana jest opłata stosunkowa w wysokości 8%, nie mniej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotności wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W przypadku egzekucji z innych składników majątków wartości te wynoszą odpowiednio 15 % oraz 1/10 i nie więcej niż trzydziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Trwanie zajęcia
Pracodawca otrzymując zajęcie wynagrodzenia, ma w nim wskazaną kwotę dochodzonych należności. Kwota ta jest zmienna, z uwagi na narastające odsetki, zatem powinien on być w stałym kontakcie z komornikiem, aby w pełni zadośćuczynić zajęciu. Po spłacie należności, zajęcie upada z mocy prawa, gdyż egzekucja w danej sprawie zostaje zakończona. Nie musi zostać dokonane cofnięcie zajęcia przez komornika.
