Przedmiot
Zgodnie z przepisami, dłużnik na wniosek może złożyć do depozytu sądowego pieniądze, kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe oraz inne dokumenty. Poza tym dłużnik może złożyć do depozytu sądowego wszelkie inne przedmioty (wyłączone są przedmioty, które z przyczyn naturalnych nie mogą być umieszczone w depozycie sądowym), z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku rzeczy łatwo psujących się, trudnych lub kosztownych w przechowaniu albo traconych podczas jego wartość sąd na wniosek dłużnika może zarządzić ich sprzedaż i złożenie do depozytu uzyskanej sumy pieniężnej (art. 6939 k.p.c.).
Przesłanki złożenia przedmiotu do depozytu sądowego
Złożenie do depozytu sądowego uważa się za ważne jeżeli przedmiot złożony odpowiada treści zobowiązania („dłużnik świadczy to co miał świadczyć”) oraz jeżeli zostanie spełniony przynajmniej jeden z warunków wymienionych w art. 467 k.c. to jest: 1) jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela; 2) jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia; 3) jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem; 4) jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione. Najistotniejszym z punktu widzenia praktyki jest pkt 4. art. 467 k.c. w którym użycie zwrotu „inne okoliczności dotyczące osoby wierzyciela” interpretowane łącznie z pierwszymi słowami cytowanego przepisu pozwala objąć dyspozycją normy między innymi zwłokę wierzyciela, niewydanie przez wierzyciela pokwitowania lub dokumentu, sprzeciw jednego z wierzycieli uprawnionych do świadczenia niepodzielnego oraz inne, także pozakodeksowe stany faktyczne.
Skutki ważnego złożenia przedmiotu do depozytu sądowego
Najważniejszym skutkiem złożenia do depozytu sądowego przedmiotu świadczenia jest zawarta w art. 470 ab initio k.c. fikcja prawną wiążąca z tym faktem takie same skutki jak ze spełnieniem świadczenia. W praktyce niesie to za sobą wiele bardzo istotnych dla dłużnika konsekwencji. Po pierwsze ustaje spoczywający na dłużniku obowiązek sprawowania pieczy nad przedmiotem świadczenia. Po drugie w przypadku świadczeń wzajemnych dłużnik będący jednocześnie wierzycielem zyskuje roszczenie o spełnienie świadczenia wzajemnego. Po trzecie nie mogą być realizowane przez wierzyciela prawa akcesoryjne takie jak poręczenie lub zastaw oraz nie przysługują mu odsetki za zwłokę dłużnika, gdyż zgodnie z przepisami takowa nie istnieje. Pośrednim skutkiem ważnego złożenia przedmiotu do depozytu sądowego jest mimowolna konkretyzacja świadczenia , które stosunek prawny określał gatunkowo.
Obowiązek powiadomienia wierzyciela o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego
Na mocy art. 468 k.c. na dłużniku spoczywa obowiązek pisemnego powiadomienia wierzyciela o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Obowiązek ten zostaje uchylony w przypadku, gdy powiadomienie napotyka na trudne do przezwyciężania przeszkody. Zauważając nieudolność skonstruowania powyższej przesłanki negatywnej (za szeroka znaczeniowo terminologia może prowadzić do nadużyć) należy bez wątpienia pochwalić ustawodawcę, iż nie wiąże on z przypadkiem braku powiadomienia sankcji nieważności złożenia przedmiotu do depozytu sądowego, lecz jedynie nakłada na dłużnika obowiązek naprawienia wynikłej z omawianego uchybienia szkody (art. 468 § 2 k.c.).
Skutek odebrania przez dłużnika przedmiotu z depozytu sądowego
Zgodnie z przepisami dłużnik może odebrać złożony przez siebie do depozytu przedmiot o ile nie zrobił tego już wierzyciel lub nie nastąpiła likwidacja niepodjętego depozytu. Skutkiem z tym związanym jest uznanie z mocy art. 469 § 2 k.c. złożenia do depozytu za niebyłe, a więc uchylenie wszelkich wspomnianych powyżej konsekwencji prawnych ze skutkiem wstecznym (wierzyciel ponownie uzyska uprawnienia, które posiadałby w przypadku popadnięcia dłużnika w zwłokę).
Bibliografia:
- Gniewek E. [red.], Podstawy prawa cywilnego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005.
- Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2008.