Skutki
W sytuacji gdy uprawiony składa oświadczenie woli o skorzystaniu z prawa odstąpienia od umowy, umowę taką uważa się za niezawartą zgodnie z art. 395 § 2 zd 1 kodeksu cywilnego, skutek ten ma tzw moc wsteczną- ex tunc. Warto nadmienić, że strony mogą modyfikować ten skutek odstąpienia, zawierając w umowie ustalenie, że wykonanie prawa odstąpienia będzie wywoływało skutek na przyszłość- ex nunc. Wykonanie omawianego uprawnienia znosi skutki o charakterze obligacyjnym zawartej umowy. Co więcej odstąpienie wywiera jedynie skutki inter partes czyli między stronami umowy i nie ma bezpośredniego oddziaływania wobec osób trzecich, i tak przykładowo jeżeli kupujący nabył daną rzecz od sprzedawcy a następnie sprzedał ją osobie trzeciej, to późniejsze odstąpienie od umowy przez sprzedawcę nie wpływ na skuteczność przeniesienia własności na osobę trzecią. Wskutek wykonania prawa odstąpienia stosunek zobowiązaniowy, którego treść była wyznaczana zawartą umową przekształca się w stosunek obligujący strony do:
1. zwrotu już spełnionych świadczeń;
2. zapłaty wynagrodzenia z tytułu korzystania z rzeczy i wykonanych usług;
3. zwrotu poczynionych nakładów.
Zwrot spełnionych świadczeń
Regulacja zawarta w art. 395 § 2 kodeksu cywilnego, wprowadza zasadę zgodnie z którą strony zobowiązane są zwrócić sobie wszystko co wzajemnie świadczyły w stanie niezmienionym, chyba że ta zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Jeżeli zwrotowi podlega świadczenie pieniężne, to nie chodzi tu o dane konkretne jednostki pieniężne a jedynie o ich wartość. W sytuacji gdy nastąpiło zamiast realnego spełnienia świadczenia, potrącenie wzajemnych wierzytelności lub zwolnienie kontrahenta z długu to wykonanie prawa odstąpienia powoduje uchylenie skutków tych czynności. Jeżeli za zgodą oby stron stosunku obligacyjnego zostało spełnione inne świadczenie w miejsce pierwotnego, zwrotowi podlega to nowe świadczenie. Jeżeli zaś osoba trzecia wykonała ciążące na dłużniku wymagalne świadczenie pieniężne, w sytuacji odstąpienia od umowy jednej ze stron zwrot tego świadczenia następuje do rąk dłużnika a nie do rąk tej osoby trzeciej. Jeżeli strona uzyskała świadczenie na mocy umowy, która zawiera klauzulę odstąpienia obowiązana jest do sprawowania pieczy nad przedmiotem świadczenia a także chronić go przed zniszczeniem lub uszkodzeniem. Winna mieć bowiem na względzie, że strona umowy może skorzystać z przysługujących jej uprawnień. Ponadto zobowiązana jest do powstrzymania się od dokonywania daleko idących zmian tego przedmiotu jak np. istotnego przetwarzania czy połączenia go z inną rzeczą. Dopuszczalne są jedynie zmiany pozostające w granicach zwykłego zarządu rzeczą. Zwykły zarząd rzeczą polega na dokonywaniu w niej tylko niezbędnych zmian polegających do zachowania użyteczności przedmiotu i jego przeznaczenia przy zachowaniu zasad prawidłowej gospodarki. Regulacja zawartą w art. 395 § 2 kodeksu cywilnego jest samoistną podstawą zwrotu świadczenia. Przemawia za tym zarówno umiejscowienie przepisu przed regulacjami dotyczącymi bezpodstawnego wzbogacenia a także treść wspomnianego artykułu, na podstawie której stosowanie regulacji o bezpodstawnym wzbogaceniu jest wyłączone. Podmiot, który zobowiązany jest do zwrotu świadczenia nie może skutecznie powoływać się na fakt że przedmiot zużył lub utracił w taki sposób że nie jest już wzbogacony. Zwrot wzajemnie spełnionych świadczeń powinien nastąpić niezwłocznie. Strony mogą jednak w umowie wskazać termin zwrotu jeżeli któraś ze stron wykona prawo odstąpienia. Jednak, co warto zauważyć zwrot powinien nastąpić jednocześnie. Każda ze stron może w takiej sytuacji skorzystać z prawa zatrzymania dopóki druga strona nie zaoferuje zwrotu, lub nie ustanowi zabezpieczenia roszczenia o zwrot.
Odpowiedzialność odszkodowawcza ex contractu.
Jeżeli zwrot przedmiotu świadczenia jest w ogóle niemożliwy, albo dokonane zmiany przedmiotu świadczenia nie były konieczne lub wykraczały poza zakres zwykłego zarządu rzeczą albo przedmiot świadczenia został zbyty lub został utracony, zobowiązany do zwrotu świadczenia ponosi wobec drugiej strony stosunku zobowiązaniowego odpowiedzialność odszkodowawczą na gruncie przepisów art. 471 i nast. kodeksu cywilnego. W tym wypadku mamy do czynienia z niewykonaniem przez osobę zobowiązana odpowiedniej pieczy nad przedmiotem świadczenia a także nieprzestrzeganiem powinności do powstrzymania się od dokonywania daleko idących zmian. Strona nie jest zobowiązana do naprawienia powstałej szkody tylko w wypadku gdy wykaże, że niedotrzymanie przez nią wyżej wymienionych obowiązków nastąpiło nie z jej winy.
