W doktrynie wyróżnia się 4 typy kar umownych:
1) Kara wyłączna – taka konstrukcja przewiduje, iż dłużnik jest zobowiązany do zapłacenia jedynie kwoty określonej w umowie jako kara umowna, nawet jeśli doznana przez niego szkoda znacznie przewyższa jej wysokość;
2) Kara zaliczana – te rozwiązanie, odmienne niż w przypadku kary wyłączne przewiduje iż w razie, gdy doznana szkoda znacznie przewyższa wysokość kary umownej, a więc gdy kara nie pokrywa w całości doznanej przez wierzyciela szkody, wierzyciel może dochodzić tej różnicy w oparciu o odpowiedzialność odszkodowawczą określoną w art. 471 k.c., na wierzycielu ciąży jednak obowiązek udowodnienia wysokości doznanej szkody;
3) Kara alternatywna – pozostawia ona wierzycielowi swobodę wyboru podstawy z jakiej będzie on dochodził swoich roszczeń, może wybrać karę przewidzianą w umowie, ale rezygnując z niej dochodzić całości swoich roszczeń na podstawie odpowiedzialności odszkodowawczej ponoszonej przez dłużnika w przypadku nienależytego wykonania zobowiązania, w tym modelu wierzyciel posiada uprawnienie prawno kształtujące polegające na wyborze pomiędzy dwoma instytucjami, jednak raz dokonany przez niego wybór jest wiążący i ostateczny, co oznacza iż np. w toku postępowania odszkodowawczego nie może on cofnąć powództwa i dochodzić na nowo swoich roszczeń na podstawie kary umownej;
4) Kara kumulatywna – typ ten przewiduje możliwość dochodzenia zapłaty z tytułu kary umownej, jednak nie wyłącza to możliwości dochodzenia całości roszczenia w oparciu o przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej; model ten szeroko krytykowany w doktrynie oraz nie znajduje on w zasadzie odzwierciedlenia w praktyce sądowniczej – przyjęcie konstrukcji kary kumulatywnej za dopuszczalną powodowałoby, iż kara taka miałaby charakter represyjny (a nie kompensacyjny jak w przypadku pozostałych typów), co nie jest zgodne z podstawowymi założeniami prawa cywilnego (według niektórych jest ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i z tego powodu niedopuszczalna).
W przypadku, gdy strony w umowie nie określiły o jaki typ kary umownej chodzi, przyjmuje się, że zastrzeżona kara ma charakter wyłączny, a więc jest jedyną podstawą dochodzonych przez wierzyciela roszczeń.
