1. REKLAMA ALKOHOLU
Reklama alkoholu i jego promocja, za wyjątkiem piwa, jest zakazana, a reguluje to art. 131 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473 z późń. zm.); dalej jako u.w.t. Napojem alkoholowym jest zaś produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy w stężeniu przekraczającym 1,5%. Zgodnie z tą definicją napojem alkoholowym będzie piwo, wino, wódka, koniak, gin itp. (art. 46 ust. 1 u.w.t.).
Ustawodawca zdefiniował również reklamę napoju alkoholowego i jego promocji. Jak podaje K. Grzybczyk reklamą napoju alkoholowego jest publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli geograficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe, nieróżniących się od nazw i symboli geograficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych. W nawiązaniu do art. 131 cytowanej ustawy, zakaz reklamy napoju alkoholowego nie jest skierowany do przedsiębiorców i innych podmiotów, którzy prowadzą reklamę w miejscu sprzedaży i spożycia alkoholu. Autorka przedstawia również definicję promocji napoju alkoholowego zastosowanej w ustawie, którą będzie publiczna degustacja napojów alkoholowych, rozdawanie rekwizytów związanych z napojami alkoholowymi, organizowaniu premiowanej sprzedaży napojów alkoholowych, a także innych form publicznego zachęcania do nabycia napojów alkoholowych.
R. Skubisz słusznie podnosi, że zakaz z art. 131 odnosi się do każdego rodzaju reklamy bez względu na jego formę. Autor wskazuje także, że zakaz jest bardzo restrykcyjnie przestrzegany w publicznej telewizji i radiu, mniej zaś w mediach prywatnych, szczególnie za pośrednictwem internetu. Zakaz reklamy alkoholu przewiduje ponadto art. 16b ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r., Nr 43, poz. 226).
1.2. Reklama piwa
Wyżej wskazano, że reklama napojów alkoholowych jest zakazana za wyjątkiem piwa, którego reklama jest dozwolona po spełnieniu określonych ustawowych warunków. Reklama piwa zatem nie będzie reklamą bezwzględnie zakazaną. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1-8 u.w.t. nie może być ona adresowana do osób małoletnich i nie może ich przedstawiać w takiej reklamie, nie zawiera stwierdzeń, że alkohol posiada właściwości lecznicze, jest środkiem stymulującym, uspakajającym lub sposobem rozwiązywania konfliktów osobistych, nie zachęca do nadmiernego spożycia alkoholu, nie przedstawia abstynencji lub umiarkowanego spożycia alkoholu w negatywny sposób, nie podkreśla wysokiej zawartości alkoholu w napojach alkoholowych jako cechy wpływającej pozytywnie na jakość napoju alkoholowego. Ponadto nie może kojarzyć się, jak wskazuje ustawodawca, z atrakcyjnością seksualną, relaksem i wypoczynkiem, sprawnością fizyczną, nauką, pracą i zawodowym stresem, a także ze zdrowiem lub sukcesem życiowym.
Zgodnie z ust. 2 art. 131 pkt 1-6 u.w.t. reklama piwa nie może być prowadzona:
– w telewizji, radiu, kinie i teatrze między godziną 6.00 a 20.00, z wyjątkiem reklamy prowadzonej przez organizatora imprezy sportu wyczynkowego lub profesjonalnego w trakcie trwania tej imprezy;
– na kasetach wideo i innych nośnikach;
– w prasie młodzieżowej i dziecięcej;
– na okładkach dzienników i czasopism;
– na słupach i tablicach reklamowych i innych stałych i ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do reklamy, chyba że 20 % powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim;
– przy udziale małoletnich.
2. REKLAMA TYTONIU
Zakaz reklamy tytoniu i wyrobów tytoniowych jest zakazem względnym, a ustanawia go art. 8 ustawy z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowie przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 2006r., Nr 10, poz. 55 z późn. zm.); dalej jako u.t.w.t. Ustawodawca nadto wprowadza definicję tytoniu oraz wyrobów tytoniowych mających ułatwić rozumienie określeń zastosowanych w ustawie. Tytoń oznacza wszelkie rośliny uprawne rodzaju nicotiana (art. 2 pkt 1 u.t.w.t.) Z kolei pod pojęciem wyrobów tytoniowych należy rozumieć wszelkie wyprodukowane z tytoniu wyroby, takie jak papierosy, cygara, cygaretki, tytoń fajkowy, machorka i inne, zawierające tytoń lub jego składniki, z wyłączeniem produktów leczniczych zawierających nikotynę (art. 2 pkt 2 u.t.w.t.).
Definicję reklamy wyrobów tytoniowych zawiera art. 2 pkt 5 u.t.w.t. zgodnie, z którym reklamą wyrobów tytoniowych będzie rozpowszechnianie komunikatów, wizerunków marek wyrobów tytoniowych lub symboli z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych firm produkujących wyroby tytoniowe, nieróżniące się od nazw i symboli graficznych wyrobów tytoniowych, służących popularyzowaniu marek wyborów tytoniowych. Za reklamę nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy firmami zajmującymi się produkcją, dystrybucją i handlem wyrobami tytoniowym.
Zakazane jest także urządzanie loterii papierosowej (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r., sygn. akt II SA 1016/00, Prawo Gospodarcze 2001, nr 7-8, poz. 85; podaję za K. Grzybczyk, Prawo reklamy, s. 183).
Zgodnie z art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy zabrania się reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych i produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, a w szczególności:
1) w telewizji, radiu, kinach, podmiotach leczniczych, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, w prasie dziecięcej i młodzieżowej, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych,
2) w prasie innej niż wymieniona w pkt 1, przy czym, jak podnosi K. Grzybczyk, pojęcie prasy należy rozumieć szeroko,
3) na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych,
4) w środkach usług informatycznych.
Jak wspomniano na początku tego punktu ustawodawca polski wprowadził względny zakaz reklamy tytoniu i wyrobów tytoniowych. Jest on jak czytam w piśmiennictwie ograniczony tylko do określonych miejsc i środków przekazu. Autorka dodaje nadto, że w innych sytuacjach wyroby tytoniowe mogą być reklamowane. Wówczas istnieje obowiązek umieszczenia na reklamie informacji, zajmującej, co najmniej 20% powierzchni reklamy, ostrzegającej o szkodliwości używania tytoniu.
Napisy ostrzegające o szkodliwości używania tytoniu winny się pojawić również na opakowaniu papierosów, w tym na ich jednostkowym pudełku. Pudełko takie powinno zawierać napis (ostrzeżenie) trwały, czytelny i wyraźny, a także informację o ilości substancji smolistych i nikotyny w jednym papierosie. Nakaz nakładający obowiązek umieszczania tego typu napisów zawiera rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 lutego 2004r. w sprawie badania zawartości niektórych substancji w dymie papierosowym oraz informacji i ostrzeżeń zamieszczanych na opakowaniach wyrobów tytoniowych (Dz.U. Nr 31, poz. 275).
Złamanie zakazu zagrożone jest karą ograniczenia wolności lub grzywny do 200 000 złotych.
Bibliografia:
1. K. Grzybczyk, Prawo reklamy, wyd.2, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
2. A. Malarewicz, Konsument a reklama. Studium cywilnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
3. R. Skubisz [w:] J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2006.
