1. WPROWADZENIE
Artykuł przedstawia podstawowe informacje dotyczące struktury Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej (dalej: UPRP, Urząd Patentowy RP), jego zadań, prowadzonych rejestrów itd. określonych przez przepisy ustawy z dnia 30 czerwca 2000r. – Prawo własności przemysłowej (teskt jedn. Dz.U. z 2003r., Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.); dalej: p.w.p. Pominięto natomiast problematykę postępowań przed UPRP, gdyż wykraczałoby to poza przyjęty zakres pracy. Systematyka pracy opiera się na podręczniku pod red. J. Sieńczyło-Chlabicz, Prawo własności intelektualnej (zob. pkt 2 bibliografii).
1. 1. Urząd Patentowy jako centralny organ administracji rządowej
W polskiej nauce prawa administracyjnego wyróżnia się obok naczelnych organów administracji rządowej, centralne organy administracji rządowej, zwane również, jak wywodzi E. Ochendowski, urzędami centralnymi. Autor dzieli centralne organy administracji rządowej na podległe bądź nadzorowane:
– bezpośrednio przez Prezesa Rady Ministrów (np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Główny Urząd Statystyczny itd.),
– przez właściwego ministra (np. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Komendant Główny Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Graniczej itd.).
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z treścią art. 259 p.w.p. jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Podlega on Radzie Ministrów, a nadzór nad jego działalnością sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki – centralny organ resortowy (art. 260 ust. 1 p.w.p.).
Normy prawa własności przemysłowej, regulujące zadania i organizację UPRP, a także postępowanie przed tym urzędem centralnym mają charakter norm prawa publicznego (ius publicum) – są to przepisy administracyjne. Do tej grupy norm należy również zaliczyć przepisy karne regulujące odpowiedzialność za przestępstwa przeciwko prawom własności przemysłowej, a także przepisy dotyczące opłat za ochronę wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układu scalonych, oznaczeń geograficznych. Z kolei do norm o charakterze prawa prywatnego (ius privatum) zaliczyć należy m.in. przepisy normujące zakres i treść podmiotowych praw własności przemysłowej, obrót tymi prawami, a także skutki naruszeń norm prawa własności przemysłowej.
2. STRUKTURA URZĘDU PATENTOWEGO RP
2.1. Prezes Urzędu Patentowego
Urzędem kieruje Prezes Urzędu Patentowego (dalej: Prezes UP), którego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru (art. 263 ust. 1 i 2 p.w.p.).
Stanowisko Prezesa UP, zgodnie z treścią art. 263 ust. 4 p.w.p. może zajmować osoba, która:
1) posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny;
2) jest obywatelem polskim;
3) korzysta z pełni praw publicznych;
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
5) posiada kompetencje kierownicze;
6) posiada, co najmniej 6-letni staż pracy, w tym, co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym;
7) posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości Urzędu Patentowego.
Szczegółowe regulacje dotyczące procedury rekrutacyjnej związanej ze stanowiskiem Prezesa UP zawiera art. 263 ust. 5-15 p.w.p.
Prezes UP reprezentuje Urząd Patentowy na zewnątrz, a także wyjątkowo w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (dalej: NSA) w sprawach, w których na decyzje i postanowienia przysługuje skarga do NSA.
Zastępców na wniosek Prezesa UP powołuje Prezes Rady Ministrów (art. 263 ust. 3 p.w.p.). Prezes UP określa zakres zadań Zastępców.
2.1. Eksperci UP
Eksperci Urzędu Patentowego są powoływani przez Prezesa UP (art. 264 ust. 1 p.w.p.). Posiadają oni uprawnienia eksperta do orzekania udzielania patentów i dodatkowych praw ochronnych na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe oraz znaki towarowe, a także praw z rejestracji wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych, a także rozstrzyganie spraw w postępowaniu spornym w zakresie określonym ustawą (art. 264 ust. 2 w zw. z art. 261 ust. 2 pkt 2 i 3 p.w.p.; Zob. J. Sieńczyło-Chlabicz (red.), Prawo…, s. 345).
Eksperci reprezentują UP w sprawach, w których na decyzje i postanowienia przysługuje skarga do NSA.
Uzyskanie uprawnień eksperta wymaga posiadania wyższego wykształcenia odpowiadającego zadaniom eksperta, odbycia aplikacji eksperckiej oraz asesury
Ponadto zgodnie z treścią art. 266 ust. 2 p.w.p. ekspertem UP może być osoba, która:
1) jest obywatelem polskim i korzysta z pełni praw publicznych;
2) nie była karana za przestępstwo umyślne;
3) posiada znajomość języków obcych w zakresie i stopniu określonym potrzebą spełnienia warunków niezbędnych do wykonywania zadań eksperta, z uwzględnieniem umów międzynarodowych, nie mniej jednak niż jednego języka obcego;
4) jest nieskazitelnego charakteru;
5) ma stan zdrowia oraz predyspozycje pozwalające na powierzenie jej zadań eksperta;
6) posiada odpowiednie do zakresu zadań poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji niejawnych, wydane na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228).
2.2. Kolegium Ekspertów Urzędu Patentowego
Eksperci współuczestniczą w czynnościach z zakresu zarządzania w Urzędzie Patentowym poprzez Kolegium Ekspertów, stanowiące powszechne ich zgromadzenie (art. 265 ust. 1 p.w.p.).
Ekspertów wybiera ze swego grona Rzecznika Interesu Zawodowego, który reprezentuje ekspertów wobec organów władzy i administracji we wszystkich sprawach dotyczących pracy (art. 266 ust. 2 p.w.p.).
Do zadań Kolegium należy (art. 265 ust. 3 p.w.p.):
1) składanie wniosków i wyrażanie opinii, co do zadań w zakresie rozpatrywania wpływających zgłoszeń oraz co do środków potrzebnych na ich wykonanie;
2) ustalanie zasad podziału środków funduszu nagród, tworzonego na podstawie przepisu art. 271 ust. 3;
3) wyrażanie opinii co do problemów związanych z orzekaniem, w szczególności co do przypadków niejednolitości orzecznictwa, oraz przedstawianie odpowiednich wniosków w tym zakresie;
4) wyrażanie opinii w innych sprawach, przedstawionych przez Prezesa Urzędu Patentowego lub przez Rzecznika Interesu Zawodowego.
Kolegium Ekspertów zwołuje co najmniej raz w roku, z zastrzeżeniem art. 266 ust. 5 p.w.p. (zob. uwagi niżej), Prezes Urzędu Patentowego, który mu przewodniczy. Kolegium Ekspertów może również zwołać, w każdym czasie, Rzecznik Interesu Zawodowego, dla przedstawienia sprawy wymagającej wyrażenia opinii przez Kolegium.
Kolegium Ekspertów może również obradować w sekcjach, na które eksperci zostają podzieleni według kryteriów rzeczowo-problemowych, stosownie do wykonywanych zadań. Sekcji może przewodniczyć Prezes Urzędu Patentowego, zastępca Prezesa albo ekspert, któremu powierzona została funkcja kierownicza na podstawie art. 264 ust. 3 (art. 265 ust. 5). Podział na sekcje i wyznaczenie przewodniczących sekcji należy do Prezesa Urzędu Patentowego (art. 265 ust. 6 p.w.p.).
2.3. Asesorzy i aplikanci eksperccy
2.3.1. Aplikacja ekspercka
Prezes Urzędu Patentowego organizuje nabór na aplikację przez umieszczenie ogłoszenia w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie Urzędu Patentowego, a także przez opublikowanie go w „Wiadomościach Urzędu Patentowego”.
Przeprowadza on postępowanie kwalifikacyjne. Kandydaci powinni posiadać wyższe wykształcenie i spełniać wymagania, o których mowa w art. 266 ust. 2 i 3 (Zob. 2.1. tej pracy). Aplikacja trwa 3 lata, z tym, że w uzasadnionych przypadkach, na wniosek aplikanta eksperckiego, może być skrócona do 1 roku i 6 miesięcy.
Stosunek pracy aplikanta eksperckiego nawiązuje Prezes Urzędu Patentowego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
Aplikacja kończy się egzaminem. Powtórny egzamin może być złożony tylko raz, nie wcześniej niż po 6 miesiącach i nie później niż po roku od daty pierwszego egzaminu.
Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna powołana przez Prezesa Urzędu Patentowego. Za udział w pracach komisji przysługuje wynagrodzenie.
W przypadku nieprzystąpienia, bez usprawiedliwienia, do egzaminu lub niezdania powtórnego egzaminu Urząd Patentowy rozwiązuje z aplikantem eksperckim, za wypowiedzeniem, umowę o pracę.
2.3.1.1. Aplikant ekspercki
Wykonuje on określone czynności związanych z orzekaniem, bez prawa podejmowania decyzji (art. 267 ust. 5 p.w.p.). Po złożeniu egzaminu pracownikowi powierza się wykonywanie zadań w charakterze asesora przez okres nie krótszy niż 2 lata (art. 268 ust. 1 p.w.p.).
2.3.2. Asesor
Asesor wykonuje czynności eksperta, które podlega ocenie. W przypadku pozytywnej oceny przebiegu asesury asesor uzyskuje uprawnienia eksperta (art. 268 ust. 2 i 3 p.w.p.).
3. ZADANIA URZĘDU PATENTOWEGO
Zadania UP można podzielić na zadania wynikające z:
1) ustawy p.w.p.
– przyjmowanie i badanie zgłoszeń wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych w celu uzyskania ochrony,
– rozstrzyganie spraw w postępowaniu spornym,
– orzekanie w sprawach udzielenia patentów, praw ochronnych na wzory użytkowe i znaki towarowe, praw z rejestracji wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych,
– prowadzenie rejestrów,
– wydawanie „Biuletynu Urzędu Patentowego”,
– udział w pracach organów międzynarodowych z tytułu zawartych przez RP umów międzynarodowych;
2) innych ustaw;
3) umów międzynarodowych.
4. REJESTRY PROWADZONE PRZEZ UP
Urząd Patentowy na podstawie art. 228 ust. 1 p.w.p., dla dokonywania wpisów o udzielonych patentach, dodatkowych prawach ochronnych, prawach ochronnych i prawach z rejestracji prowadzi:
1) rejestr patentowy;
2) rejestr wzorów użytkowych;
3) rejestr wzorów przemysłowych;
4) rejestr znaków towarowych;
5) rejestr oznaczeń geograficznych;
6) rejestr topografii układów scalonych.
4.1. Zasady prowadzonych rejestrów
1) Zasada jawności rejestrów lub zasada powszechnej dostępności (art. 228 ust. 3 p.w.p.) oznacza, że każdy może przegląd treść wpisów i nie musi wykazywać przy tym swojego interesu. Ma ona za zadanie umożliwienie prawidłowego funkcjonowania zasad wyrażających prawno-materialne skutki wpisów (J. Sieńczyło-Chlabicz (red.), Prawo…, s. 351);
2) Zasada domniemania znaojomości wpisów (art. 228 ust. 4 p.w.p.) oznacza, że nikt nie może zasłaniać się ich nieznajomością (J. Sieńczyło-Chlabicz (red.), Prawo…, s. 351);
3) Zasada prawdziwości wpisów (art. 228 ust. 4 p.w.p.) oznacza, że prawa jawne z rejestru są wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (J. Sieńczyło-Chlabicz (red.), Prawo…, s. 351).
Bibliografia:
1) E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, wyd. 8, TNOiK, Toruń 2009.
2) J. Sieńczyło-Chlabicz (red.), Prawo własności intelektualnej, wyd. 2, LexisNexis, Warszawa 2011.
3) A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, wyd. 2, C.H. Beck, Warszawa 2010.
4) Informacje na stronie Urzędu Patentowego RP http://www.uprp.pl
