Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Czym jest prawo pomocy?
Zasadą jest, że strona partycypuje w kosztach toczącego się postępowania, w szczególności jeśli posiada konieczne do tego środki finansowe i stały dochód. Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od tej zasady. Na mocy art. 243 par.1 ustawy, prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek, wolny od opłat sądowych, złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Jeśli prawo pomocy zostanie przyznane będzie obejmowało również postępowanie egzekucyjne.
Zakres prawa pomocy
Na mocy art. 244 ustawy prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Prawo pomocy może zostać przyznane w zakresie:
1) Całkowitym, który obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego
2) Częściowym, który obejmuje zwolnienie jedynie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków, albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.
Przesłanki przyznania prawa pomocy
Na mocy art. 246 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej, osobie prawnej a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej w zakresie całkowitym następuje wtedy, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. W zakresie częściowym, gdy osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna wykaże, że nie ma dostatecznym środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, a osoba fizyczna nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla się, że prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Przesłanki zastosowania prawa pomocy powinny być interpretowane w sposób ścisły, ze względu na to, iż „udzielenie prawa pomocy jest formą dofinansowania strony postępowania z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu jest obiektywnie niemożliwe” (II OZ 332/13). W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego czytamy, iż w przypadku wniosku o przyznanie pełnomocnika procesowego z urzędu „sąd powinien uwzględnić procesową konieczność jego powołania. W tym aspekcie sąd bierze pod uwagę, w szczególności aktualne stadium postępowania, dotychczasowy sposób postępowania strony przed sądem, konieczność posiadania szczególnych uprawnień przy wykonywaniu czynności procesowych.” (I FZ 70/13). Co ważne, adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić jedynie dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z tymi podmiotami.
Ciężar dowodu
Obowiązek wykazania, że dochody lub sytuacja życiowa nie pozwalają na poniesienie jakichkolwiek, czy choćby pełnych kosztów postępowania, spoczywa na wnioskodawcy. Powinien on także należycie uzasadnić i uprawdopodobnić okoliczności, które podaje we wniosku o przyznanie prawa pomocy. To w interesie wnioskodawcy leży przedstawienie szczegółowego opisu stanu majątkowego, finansowego, jak i rodzinnego oraz realnych możliwości płatniczych.
Tryb udzielenia prawa pomocy
Wniosek strona składa na urzędowym formularzu według ustalonego przez Radę Ministrów wzoru. Wniosek powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące szczegółowe dane na temat jej stanu majątkowego, dochodów (np. zeznania podatkowe), a w przypadku osoby fizycznej, także jej stanu rodzinnego, oświadczenie o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym. Jeżeli dane zawarte we wniosku okażą się niewystarczające do oceny stanu majątkowego strony albo budzą uzasadnioną wątpliwość, sąd wyznaczy stronie termin do złożenia dodatkowego oświadczenia lub dokumentów źródłowych dotyczących jej dochodów, stanu rodzinnego i finansowego. Wniosek o przyznanie prawa pomocy rozpoznaje wojewódzki sąd administracyjny, w którym sprawa ma się toczyć lub już się toczy. Czynności w zakresie przyznania prawa pomocy mogą dokonywać także referendarze sądowi, wydając zarządzenia i postanowienia.
Sprzeciw
Od zarządzeń i postanowień referendarza sądowego przysługuje w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia lub zarządzenia sprzeciw do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Co więcej, sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wymaga uzasadnienia. W przypadku, gdy sprzeciw zostanie wniesiony po wymaganym terminie, nie uzupełniono braków formalnych sprzeciwu, a także sprzeciw nie zawiera wymaganego uzasadnienia sąd odrzuca go na posiedzeniu niejawnym. Jeśli sprzeciw nie zostanie odrzucony, postanowienie lub zarządzenie referendarza traci moc, a sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli jednak sprzeciw zostanie prawomocnie odrzucony lub nie wniesiono sprzeciwu, postanowienie lub zarządzenie otrzymuje skutki prawomocnego orzeczenia sądu.
Cofnięcie i wygaśnięcie prawa pomocy
Przyznane stronie prawo pomocy nie podlega dziedziczeniu i w chwili śmierci wygasa. Ponadto prawo pomocy może zostać cofnięte w całości lub w części, jeżeli okoliczności, na podstawie których je przyznano nie istniały lub przestały istnieć. O cofnięciu orzeka właściwy wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym.

Polecane

Najnowsze