Uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego innej osobie pod wpływem błędu lub groźby

Uchylenie się od skutków oświadczenia złożonego innej osobie pod wpływem błędu lub groźby

Sankcja wzruszalności (nieważności względnej) – uwagi ogólne

Polski ustawodawca przewidział cztery podstawowe rodzaje sankcji dla wadliwych czynności prawnych. Należą do nich: 1) sankcja nieważności bezwzględnej; 2) sankcja nieważności względnej (wzruszalność); 3) sankcja bezskuteczności zawieszonej; 4) sankcja bezskuteczności względnej. Mająca największe znaczenia dla niniejszych rozważań, sankcja nieważności względnej polega na tym, iż dana czynność prawna, co prawda wywołuje skutki prawne (jest ważna), ale w określonych warunkach może nastąpić jej definitywne unieważnienie. Posługując się bardziej zrozumiałą nomenklaturą można stwierdzić, iż czynność prawna obarczona przedmiotową sankcją wywołuje i będzie wywoływać skutki prawne o tyle, o ile nie zostanie ona wzruszona. Samo zaś wzruszenie powoduje zniesienie skutków prawnych z mocą wsteczną (ex tunc), to jest od chwili dokonania danej czynności prawnej.

Wzruszalność oświadczenia woli złożonego w warunkach błędu, podstępu, groźby

W myśl art. 88 § 1 k.c. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu (a więc także podstępu) lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Powyższy przepis kreuje swoiste prawo podmiotowe, które w doktrynie zyskało miano prawa podmiotowego kształtującego. Jego istota opiera się na tym, iż dana osoba posiada takie uprawnienie w zakresie nim objętym, które może być wykorzystane w sposób swoiście autorytatywny, to jest jednostronnie i bez udziału jakiegokolwiek innego podmiotu. W tym aspekcie należy nadto zauważyć, iż przewidziana in fine przytoczonego przepisu forma pisemna służy jedynie celom dowodowym (w związku z art. 73 § 1 k.c.).

Termin zawity

W art. 88 § 2 k.c. ustawodawca przewidział termin, który wyznacza granice czasową dla skorzystania z możliwości uchylania się od skutków oświadczenia woli złożonego w warunkach błędu, podstępu lub groźby. W każdym z powyższych przypadków termin ten wynosi rok, odrębności zaś występują przy określeniu momentu początkowego jego liczenia. Tak więc, dla błędu (ewentualnie podstępu) termin roczny liczony jest od chwili jego wykrycia, a dla groźby, od chwili w której ustał stan obawy.

Bezskuteczny upływ terminu zawitego

W przypadku gdy w terminie określonym w art. 88 § 2 k.c. podmiot uprawniony nie skorzystał z możliwości przewidzianej w art. 88 § 1 k.c., jako podmiotowe prawo kształtujące w tym zakresie wygasa. Tym samym czynność prawna, obarczona wadą wzruszalności, staje się ostatecznie niewzruszalną.

 

Bibliografia:

1. Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.

2. Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005.

Polecane

Najnowsze