W zakresie prawnym istnieje wielka rozbieżność co do definicji zakładu administracyjnego ponieważ zależne jest to od kryteriów jego budowy , zależne jest to min. od charakteru działalności i jego sposobu . Zakład możemy określić w dwóch znaczeniach – formalnym – tutaj zaliczyć możemy państwową jednostkę organizacyjną nie będącą organem państwowym i przedsiębiorstwem państwowym, lub materialnym – czyli państwowa jednostka organizacyjna nie będąca organem państwowym mogąca w celu wykonywania swoich zadań nawiązać stosunek administracyjnoprawny Bardzo ważne w momencie realizacji zadań wymaga się przyznanie władztwa zakładowego. Władztwo obejmuje prawo do stanowienia norm ogólnych i indywidualnych . Istota w funkcjonowaniu zakładu jest nadanie mu statutu w którym określone zostaną kompetencje jego organów , sposób funkcjonowania zależności organizacyjne .Dodatkowo regulamin może określać prawa i obowiązki użytkowników zakładu administracyjnego oraz sposobu korzystania z tych praw. Pełną organizację i cechy zakładu administracyjnego możemy określić jako :
– świadczące usługi niematerialne głownie w dziedzinie oświaty , kultury , nauki itp. działalność ta decyduje o częstotliwości i jakości świadczenia usług przy czym korzystanie z zakładu jest obowiązkowe co przyczynia się do sformułowania praw społecznych obywateli
– tworzone są przez różne organy administracyjne na różnych podstawach prawnych
– korzystanie z zakładów jest ograniczone , korzystać z nich mogą głownie użytkownicy danego zakładu ale dostępność może być bardziej lub mniej powszechna
– korzystanie z zakładu może być dobrowolne , a miedzy organami a użytkownikiem zakładu może zostać nawiązany stosunek administracyjny w sposób właściwy dla powstanie tych stosunków czyli z mocy prawa
– miedzy korzystającymi a organami zakładu tworzy się moc prawna lub decyzja o przyjęciu stosunku władztwa zakładowego którego treść może stanowić z jednej strony możność jednostronnego ustalenia pozycji prawnej i faktycznej użytkownika a z drugiej obowiązek użytkownika poddania się warunkom dyspozycyjnym organów zakładu
Zakłady administracyjne nie podlegają władzy hierarchicznej , mogę być tworzone w drodze ustawy bądź w drodze aktów organów administracji rządowej i samorządowej .Do najważniejszych cech zakładów należą chociażby wyodrębnienie organizacyjne , celowość świadczonych usług , substrat osobowy , dodatkowo majątek i władztwo zakładowe. Do podstawowego podziału zakładów administracyjnych zaliczyć możemy:
– publiczne – czyli otwarte , mogą być tworzone na podstawie organizacji administracji rządowej i organów administracji samorządowej
-niepubliczne – mogą być tworzone przez fundacje, stowarzyszenia
Dodatkowy podział stanowi wyróżnienie :
– zakłady otwarte np. biblioteka, muzea
-zakłady o ograniczonym zasięgu dla określonej liczby osób np. Szkoły Wyższe
– zakłady zamknięte – z których korzystać mogą osoby wyznaczone przez prawo lub akt wyznaczonego organu administracji np. zakłady karne
Przedmiot działalności zakładu z reguły dotyczy konkretnego zakresu mowa tutaj o oświacie, kulturze i sztuce , ochronie zdrowia , opiece społecznej , bezpieczeństwa i porządku publicznego .Akty zakładowe są kierowane do użytkowników mogą mieć postać aktów prawnych w tym cywilnoprawnych np. zapłata za usługę , lub administracyjnoprawnych np. decyzje,. regulaminy. Użytkownikami zakładów są głównie podmioty do których ma zastosowanie władztwo zakładowe. Użytkowanie może polegać na gwarancji świadczenia dla określonych podmiotów np. bezpłatne korzystanie z bibliotek , lub prawnego obowiązku korzystania ze świadczeń zakładu np. obowiązek szkolny, a także całkowitego braku gwarancji świadczenia i obowiązku korzystania. Zakres zakładu administracyjnego ma zastosowanie w przepisach Kodeksu Postepowania Administracyjnego , wszelkie indywidualne rozstrzygnięcia mające postać aktów administracyjnych na tej podstawie podlegają również kontroli sądów administracyjnych a także zaskarżeniu.
