Umowa konsorcjum przyjmuje charakter umowy konsensualnej, a więc takiej która zawierana jest przez zgodne oświadczenie woli i wywołuje skutki przez samo porozumienie się stron umowy. Nie występuje tutaj potrzeba wydania przedmiotu umowy. Poza tym jest również umową zobowiązującą (obligacyjną) strony do określonego działania na rzecz pozostałych uczestników umowy, a tym samym na rzecz konsorcjum. Może to być zarówno umowa dwustronnie zobowiązująca, pod warunkiem, że występują jedynie dwa podmioty zawierające umowę, jak i umowa wielostronnie zobowiązująca, jeżeli w konsorcjum uczestniczą więcej niż dwa podmioty. Należy zauważyć, że ostatni model jest najczęściej występującym w praktyce. Znaczne wątpliwości pojawiają się przy określeniu, czy umowa konsorcjum spełnia warunki do uznania jej za umowę wzajemną. Za stanowiskiem uznającym konsorcjum za umowę wzajemną przemawia ekwiwalentność świadczeń występująca w tego typu kooperacji. Przyczyną przystąpienia do umowy konsorcjum nie jest sama chęć uczestnictwa w tego typu organizacji, lecz chęć osiągnięcia określonych korzyści. Podmiot będący uczestnikiem konsorcjum oczekuje od pozostałych konsorcjantów świadczenia wzajemnego w zamian za poniesiony wkład. Z drugiej strony umowa wzajemna uregulowana w art. 487-497 k.c., skierowana jest głównie do umów dwustronnych, „ umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej”. Umowy konsorcjum zaś w przeważającej większości są umowami łączącymi wiele podmiotów. Podmioty łącząc się we wspólnym dążeniu nie wymieniają pomiędzy sobą świadczeń, zaś podejmowane działania zmierzają do osiągnięcia wspólnego celu. Równie istotne jest, że nie wszystkie przepisy kodeksowe dotyczące umów wzajemnych znajdują odzwierciedlenie w umowie konsorcjum. Rozpatrując aspekt czasowy umowy konsorcjum, należy stwierdzić, że może ona kreować stosunek krótkotrwały, do chwili osiągnięcia określonego celu. Zdarza się również, że z uwagi na charakter podjętego przedsięwzięcia oraz długi czas trwania konsorcjum, można mówić o stworzeniu stosunku ciągłego.
Umowa konsorcjum zbliżona jest swoją budową do umowy spółki określonej przepisami prawa cywilnego. Zgodnie z art. 860 k.c. przez umowę spółki należy rozumieć zobowiązanie wspólników w dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, poprzez działanie w określony sposób. Oprócz elementów określonych w art. 860 i następnych umowa konsorcjum zawiera często postanowienia dotyczące podjętego przedsięwzięcia gospodarczego. W związku z tym w literaturze przedmiotu często spotyka się określenie umowy konsorcjum, jako specyficznej bądź wzbogaconej umowy spółki cywilnej. Czy w związku z tym każda umowa konsorcjum będzie umową spółki cywilnej? Odpowiedzi na postawione pytanie należy szukać m.in. w postanowieniach umowy konsorcjum. Dla określenia umowy konsorcjum jako umowy spółki cywilnej konieczne jest, aby bezwzględnie przestrzegała ona postanowień zawartych w art. 860 i następnych k.c. Jeżeli więc umowa konsorcjum będzie spełniać wszystkie warunki zawarte we wskazanych artykułach, wówczas może zostać uznana za umowę spółki cywilnej. Nie zawsze musi to być zgodne z celem zawiązanej umowy. Dla przykładu można tutaj przywołać art. 864 k.c., mówiący o solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby umowa konsorcjum przybierała również inne formy organizacyjne, np. spółki komandytowej, z ograniczoną odpowiedzialnością czy chociażby spółki akcyjnej. Zawiązanie wskazanych spółek kapitałowych i spółki osobowej wymaga formy aktu notarialnego. Przejęta przez konsorcjantów forma organizacyjna, bądź jej brak, nie pozostaje bez znaczenia dla kwestii podatkowy i rachunkowych.
