Uwagi ogólne
Zgodnie z treścią artykułu 720 Kodeksu Cywilnego umowa pożyczki dotyczy przeniesienia własności pieniędzy albo rzeczy określonych tylko co do gatunku.
Ustawa nie zawiera ograniczeń co do podmiotów zawierających umowę, a więc mogą to być wszelkie podmioty prawa cywilnego- osoby fizyczne, prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym przepisy szczególne przyznają zdolność prawną.
Wzajemne zobowiązania stron polegają na:
1. Dający pożyczkę – przeniesienie na biorącego własności przedmiotu zawarcia
Umowy
2. Biorący pożyczkę – zwrot przedmiotu pożyczki; w wypadku rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku wymagane jest zachowanie jakości pożyczanych rzeczy.
Jeżeli przedmiotem pożyczki są pieniądze w kwocie przewyższającej pięćset złotych, umowa powinna być zawarta w formie pisemnej. Jest to jednak zastrzeżenie nie obarczone rygorem nieważności. Oznacza to, że w razie niedochowania formy jedyną sankcją – o ile umowa nie była zawierana między przedsiębiorcami- jest niemożność dopuszczenia w sporze dowodu ze świadków ani z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Rygor ten jednak ulega złagodzeniu, gdy obie strony umowy wyrażą zgodę na dopuszczenie dowodu, gdy powyższego żąda konsument w sporze z przedsiębiorcą, lub gdy fakt udzielenia pożyczki zostanie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
Pożyczka a użyczenie
W codziennym obrocie pojęcia ‘użyczenie’ i ‘pożyczka’ mogą być stosowane zamiennie, co może zamazywać fakt, iż są odmiennymi instytucjami prawa.
W stosunku do użyczenia umowa pożyczki wykazuje następujące różnice:
1. Biorący pożyczkę staje się właścicielem rzeczy lub pieniędzy będących jej przedmiotem, a nie jedynie – jak przy użyczeniu- używającym je. Eliminuje to z przepisów dotyczących pożyczki postanowienia dotyczące sposobu korzystania z rzeczy, jej ewentualnego zużycia czy poczynienia na nią nakładów. Zobowiązany z tytułu użyczenia zobowiązany jest do zwrotu tej samej rzeczy, natomiast biorący pożyczkę tylko do zachowania wartości pieniędzy lub ilości i jakości rzeczy oznaczonych co do gatunku.
2. Użyczenie jest mocą ustawy umową bezpłatną (art. 710 KC), natomiast zawarcie postanowień o wynagrodzeniu dla dającego pożyczkę –np. w postaci odsetek- jest jak najbardziej dopuszczalne.
Treść umowy
Immanentnym elementem umowy pożyczki jest określenie jej przedmiotu. W wypadku pieniędzy, należy podać ich wartość, co do rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku wymagane jest sprecyzowanie ich ilości i jakości. Ponadto, umowa powinna zawierać oznaczenie stron łącznie z określeniem obowiązku zwrotu przedmiotu pożyczki. Inne uregulowania są fakultatywne, lecz niewątpliwie istotne w konkretnych przypadkach.
Przepisy szczególne mogą przewidywać dodatkowe wymogi dla zawarcia umowy pożyczki. Przykładowo, ustawa z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim przewiduje w art. 4 formę pisemną, a także szereg elementów (m.in. zasady i terminy spłaty kredytu, wysokość oprocentowania), które powinny być umieszczone w umowie o kredyt konsumencki. Inna znaczącym aktem prawnym z punktu widzenia pożyczenia pieniędzy jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe.
Prawo odstąpienia
Dającemu pożyczkę, zgodnie z art. 721 KC przysługuje specyficzne uprawnienie, którego celem jest ochrona interesów majątkowych. Mianowicie, może on odstąpić od umowy i odmówić wydania jej przedmiotu, chyba, że wiedział – lub z łatwością mógł się dowiedzieć – o złym stanie majątkowym kontrahenta. Ten rodzaj prewencji przed wątpliwym zwrotem pożyczki ma uchronić dającego pożyczkę od problemów związanych z procesowym dochodzeniem roszczeń i wreszcie – egzekucją.
Jeżeli mimo złego stanu majątkowego biorącego pożyczkę doszło do realizacji umowy, dający pożyczkę może skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 458 Kodeksu Cywilnego. Może mianowicie żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin, jeżeli jego kontrahent stał się niewypłacalny lub wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, zabezpieczenie pożyczki uległo znacznemu zmniejszeniu.
Terminy dotyczące pożyczki.
Poza kwestiami ustalonymi przez strony zgodnie z zasadą swobody kontraktowej, Kodeks Cywilny normuje tylko dwa rodzaje terminów odnoszących się do pożyczki:
1. Termin przedawnienia – roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie jej przedmiotu przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy – zgodnie z umową- miał być mu wydany;
2. Termin zwrotu – jeżeli strony nie sprecyzowały wymagań co do czasu oddania przedmiotu lub pieniędzy, zwrot powinien nastąpić w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.
